Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yer alan “Hanehalkı Enflasyon Beklentileri ve Hizmet Enflasyonu” başlıklı tahlilde, son periyotta görülen hanehalkı enflasyon beklentilerindeki güzelleşmenin, dezenflasyon sürecine yalnızca talep kaynaklı değil, arz kaynaklı olarak da dayanak vereceğini gösterdiği belirtildi.
TCMB’nin internet sitesinde TCMB çalışanları Uzman Ahmet Duhan Yassa ve Yardımcı Ekonomist Barbaros Eriş tarafından hazırlanan bir tahlil yayımlandı.
Analizde, enflasyonla uğraşta muvaffakiyetin, hanehalkı enflasyon beklentileri ve hizmet enflasyonunda güzelleşmeyle yakından bağlantılı olduğu belirtilerek, yakın devirde hanehalkı enflasyon beklentilerindeki güzelleşmenin piyasa iştirakçilerine kıyasla gecikmeli gerçekleşirken hizmet fiyatlarındaki katılığın da enflasyondaki düşüşü yavaşlatan bir öge olduğu vurgulandı.
İktisat yazınının, gerçekleşen enflasyondan hanehalkı enflasyon beklentilerine bir geçişkenlik olabileceğini gösterdiği kaydedilen tahlilde, şu tabirlere yer verildi:
“Özellikle besin ve akaryakıt üzere eserlerdeki fiyat artışları hanehalkının enflasyon beklentisini daha da üst taşıyabiliyor. Başka yandan, yüksek enflasyon beklentileri de gerçekleşen enflasyonun belirleyicisi pozisyonunda. Hanehalkı enflasyon beklentisi, tüketim eğilimini artırıcı bir öge olarak mal ve hizmet enflasyonunu talep tarafıyla etkileyebiliyor. Öte yandan, beklenen ve gerçekleşen enflasyon ortasındaki bu iki istikametli bağ, hanehalkının kimi hizmetleri arz eden kesim olması nedeniyle talebin yanı sıra arz istikametli tesirleri de yansıtıyor. Örneğin, hanehalkları, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) sepetinde yer alan konut içi hizmetler, kuaförlük ve fotoğrafçılık üzere hizmetleri direkt sunarak bu kalemlerin fiyatlarını belirleme gücüne sahip. Münasebetiyle, hanehalkı enflasyon beklentisi ile gerçekleşen hizmet enflasyonu ortasındaki ilgide arz istikametli faktörler de tesirli olabilir.”
Analizde, arz istikametli tesirleri incelemek emeliyle, hanehalkının verdiği mesken içi hizmetler ya da esnaf olarak sunduğu berberlik üzere kalemlerin bu kesim tarafından sağlanan hizmetler olarak sınıflandırıldığı belirtilerek, bu sınıflama çerçevesinde, son yıllarda hanehalkı tarafından sunulan hizmetlerde enflasyonun hem TÜFE endeksine hem de hizmet-TÜFE endeksine oranla daha yüksek gerçekleştiğinin görüldüğü aktarıldı.
2020 Ocak-2024 Kasım devrinde, hanehalkının sunduğu hizmetlerin fiyat endeksinin genel TÜFE’ye kıyasla yüzde 21, TÜFE-hizmet endeksine kıyasla da yaklaşık yüzde 11 daha fazla artmış durumda olduğu belirtilen tahlilde, “Daha ayrıntılı incelendiğinde ise fiyat artışındaki bu ayrışmanın hanehalkı enflasyon beklentileriyle yakından alakalı olduğu görülüyor.” değerlendirmesine yer verildi.
Analizde, enflasyon beklentilerinde hanehalkının sektörel farkının üst taraflı seyrettiği periyotlarda, hanehalkı tarafından sunulan hizmet kalemlerinde başka hizmet eserlerine karşı izafi fiyatların da arttığı vurgulanarak, “Bu durum, hanehalkının bozulan enflasyon beklentisini kendi sunduğu hizmet fiyatlarına yansıttığını ima ediyor.” ifadeleri kullanıldı.
Bu bağın varlığının ekonometrik olarak test edildiğinde öncü bulguları doğrulayan sonuçlar elde edildiği kaydedilen tahlilde, bulguların, hanehalkının sunduğu hizmetlerin enflasyonuyla hanehalkı enflasyon beklentisinin olumlu bir münasebeti olduğunu gösterdiği belirtildi.
Analizde, regresyon sonuçlarına nazaran, hanehalkıyla piyasa enflasyon beklentisi ortasındaki farkta yüzde 10’luk bir artışı takiben, bir sonraki ayda bu kesim tarafından sunulan hizmetlerde başka tüm eserlere (TÜFE) kıyasla 0,42 puan yani 42 baz puanlık bir aylık enflasyon artışı olduğunun görüldüğü aktarılarak, şunlar kaydedildi:
“Ayrıca, elde edilen sonuçlar bu ilginin yalnızca fiyat artış devirlerine mahsus olmadığını da gösteriyor. Fiyat artışının yaşandığı periyotlar hariç tutulduğunda, enflasyon beklentilerinde meydana gelen yüzde 10’luk bir bozulma, bir sonraki ayda kelam konusu hizmetlerde öbür tüm eserlere kıyasla 24 baz puanlık bir aylık enflasyon artışını ima ediyor. Bu bağ yalnızca hizmet eserlerine kıyasla ele alındığında ise aylık 19 baz puanlık bir enflasyona işaret ediyor.
Özetle, bulgular yüksek hanehalkı enflasyon beklentilerinin hanehalkının sunduğu hizmetler kanalıyla da hizmet fiyatlarındaki katılığın belirleyicilerinden biri olduğuna işaret ediyor. Hasebiyle, bulgularımız son devirde görülen hanehalkı enflasyon beklentilerindeki güzelleşmenin, dezenflasyon sürecine yalnızca talep kaynaklı değil, arz kaynaklı olarak da takviye vereceğini gösteriyor.”